Najważniejsze elementy sprawozdania Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE

O tym czym jest sprawozdanie Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE informowaliśmy tutaj oraz tutaj (z pierwotnym tekstem projektu sprawozdania w języku polskim można zapoznać się na stronach Parlamentu Europejskiego). Przypomnijmy jego najważniejsze punkty:

1. rozszerzenie liczby informacji publikowanych w unijnym rejestrze lobbingowym,ułatwienie dostępu do informacji o wpływie lobbystów na politykę UE poprzez stworzenie jednej scentralizowanej bazy danych, a także objęcie obowiązkiem publikowania informacji o spotkaniach z lobbystami wszystkich urzędników i polityków zaangażowanych w proces kształtowania polityki UE, który objąłby również posłów do PE;
2. wprowadzenie zakazu dla eurodeputowanych do wykonywania w trakcie kadencji działalności pozaparlamentarnej na rzecz firm zaangażowanych w lobbing w instytucjach UE;
3. wprowadzenie karencji (ang. cooling-off period) dla byłych posłów, którzy w jej okresie będą musieli informować PE o swoim każdym nowym pozaparlamentarnym zajęciu; informacje takie będą badane przez parlamentarną Komisję Etyki, a nazwiska posłów ujawniane, gdy komisja stwierdzi istnienie potencjalnego konfliktu interesów;
4. wzmocnienie parlamentarnej Komisji Etyki, poprzez rozszerzenie jej kompetencji o prawo do inicjowania własnych postępowań w sprawach dotyczących potencjalnego konfliktu interesów oraz upubliczniania jej rekomendacji w przypadku, gdy przewodniczący PE postanawia podjąć odmienną decyzję od zalecanej przez komisję; dodatkowo rozszerzenie składu komisji o dwie osoby nie będące posłami do PE (obecnie w skład komisji wchodzi 5 posłów);
5. publikowanie śladu legislacyjnego dotyczącego parlamentarnych sprawozdań ustawodawczych i sprawozdań z własnej inicjatywy, czyli informacji kto ma wpływ na procesy decyzyjne w PE, w czyim imieniu działa i na treść jakich konkretnych regulacji prawnych próbuje wpłynąć;
6. wprowadzenie obowiązku publikowania przez posłów do PE dokładnych dochodów, uzyskiwanych przez nich z działalności pozaparlamentarnej;
7. wystąpienie do Komisji Europejskiej (KE) z apelem o przygotowanie dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających zachowania nieetyczne (tzw. sygnalistów) przewidującej minimalne ogólnoeuropejskie normy ochrony;
8. wystąpienie do KE z apelem o publikowanie notatek/protokołów ze spotkań grup eksperckich (organów doradczych KE);
9. uzupełnienie Rejestru Przejrzystości o informację o źródłach i kwotach finansowania podmiotów wykonujących działalność lobbingową w instytucjach UE;
10. publikowanie na stronach internetowych PE dokumentów ze spotkań trilogów, czyli trójstronnych spotkań przedstawicieli Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej.

Procedura przyjmowania sprawozdania w Parlamencie Europejskim oraz wnioski o odrębne głosowanie nad poprawkami kompromisowymi

Procedura przyjmowania sprawozdań w Parlamencie Europejskim, która jest uregulowana w Regulaminie PE, jest daleka od tego, co znamy z polskiej sceny politycznej. Przedstawiając ją w najprostszy sposób należy zauważyć, że na etapie prac w komisji parlamentarnej poza autorem danego sprawozdania, w całym procesie legislacyjnym bardzo ważną rolę pełnią kontrsprawozdawcy, których zadaniem jest śledzenie postępów w pracy nad danym sprawozdaniem, a w szczególności poszukiwanie kompromisu dot. jego brzmienia, w imieniu reprezentowanej grupy politycznej. W przypadku sprawozdania Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE rolę taką pełni m.in. poseł Kazimierz Michał Ujazdowski z grupy Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy.

W marcu 2016 r., po przedstawieniu przez Svena Giegolda (Zieloni/Wolny Sojusz Europejski) projektu sprawozdania, wszystkie grupy polityczne PE wyraziły chęć zgłoszenia poprawek do sprawozdania, których powstało pierwotnie 466. Od tego momentu rozpoczęły się negocjacje sprawozdawcy oraz kontrsprawozdawców nad możliwością zredagowania poprawek kompromisowych, które w znaczący sposób ułatwiłyby przyjęcie tekstu sprawozdania. W najważniejszych punktach poprawki takie powstały i zostały poparte przez następujące grupy polityczne:

1. Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy;
2. Grupa Europa Wolności i Demokracji Bezpośredniej;
3. Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim;
4. Zieloni/Wolny Sojusz Europejski;
5. Zjednoczona Lewica Europejska / Nordycka Zielona Lewica.

Poprawki kompromisowe mogą być głosowane łącznie – co zwykle oznacza, że zostaną one przyjęte, bądź też – na wniosek grupy politycznej – odrębnie, co z reguły jest sygnałem, że dana grupa będzie chciała zagłosować przeciwko poprawce.

Niestety w przypadku sprawozdania Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańscy Demokraci) (EPL), będącą największą grupą polityczną w PE, do której należą m.in. posłowie Platformy Obywatelskiej oraz Polskiego Stronnictwa Ludowego, złożyła wnioski o głosowanie odrębne kilku z poprawek kompromisowych.

Zmiany w poprawkach kompromisowych

Poniżej prezentujemy listę poprawek kompromisowych, w stosunku do których EPL wnioskowała o głosowanie odrębne, wraz z informacją która część poprawki ma zostać – zgodnie z intencją EPL – skreślona (kolor czerwony). W związku z tym, że poprawki kompromisowe są publikowane wyłącznie w języku angielskim, przedstawiamy ich oryginalną treść, wraz z krótkim omówieniem wnioskowanych przez EPL zmian. Ostatni wniosek o głosowanie odrębne i w konsekwencji zmianę treści poprawki został złożony przez Grupę Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim (S&D).

1. Ślad legislacyjny.

COMP II – Paragraph 1a
Believes that the level of transparency should be raised through the publication of a ‘legislative footprint’ for legislative parliamentary reports and legislative initiative reports, which sets out which organisations rapporteurs and shadow rapporteurs have consulted;

Zgodnie z propozycją EPL z tekstu sprawozdania ma zniknąć obowiązek publikowania śladu legislacyjnego. Oznacza to, że jako obywatele w dalszym ciągu nie będziemy wiedzieć z kim spotykają się posłowie do Parlamentu Europejskiego (o ile sami nie zdecydują się opublikować takich informacji) oraz jaki wpływ mają te osoby na kształt stanowionego w Brukseli prawa.

Ślad legislacyjny pomógłby uczynić Rejestr Przejrzystości tak obowiązkowym, jak to w tej chwili możliwe, poprzez dołączenie do sprawozdań informacji o wszystkich zarejestrowanych podmiotach, które próbowały wpływać na kształt legislacji. Żądanie usunięcia śladu legislacyjnego zgłoszone przez EPL stawia wielki znak zapytania wobec wszystkich ich oświadczeń dotyczących przejrzystości.

Sven Giegold

2. Zakaz wykonywania w trakcie kadencji działalności pozaparlamentarnej na rzecz firm zaangażowanych w lobbing.

COMP XXXV – Paragraph 19
Believes that Article 3 of the Code of Conduct for Members should be rephrased to include a clear ban on Members holding side jobs as or having remunerated arrangements with a representative of special interests within the scope of the Transparency Register

W sprawozdaniu zaproponowano przeredagowanie Kodeksu postępowania posłów do Parlamentu Europejskiego poprzez wprowadzenie wprost zakazu dla posłów wykonywania w trakcie kadencji działalności pozaparlamentarnej na rzecz firm zaangażowanych w lobbing w instytucjach UE. EPL proponuje wykreślić z tekstu wzmiankę o zakazie, co w konsekwencji prowadzi do pozostawienia w sprawozdaniu jedynie wezwania do przeredagowania Kodeksu, bez wskazania w którym kierunku powinno ono nastąpić. Oznacza to, że mało prawdopodobne staje się wprowadzenie zakazu i ograniczenie potencjalnego konfliktu interesów, a możliwe będzie nawet osłabienie istniejących dzisiaj regulacji.

3. Publikowanie zaleceń parlamentarnej Komisji Etycznej.

COMP XXXIII – Paragraph 17
Believes that the Code of Conduct should be amended to empower the Advisory Committee to check the compliance of MEPs with the Code of Conduct, to initiate the procedure for investigating a possible breach of the code of conduct for Members and to ensure that in case the President does not follow the advice given by the Advisory Committee for a sanction the advice of the Advisory Committee and the reasoning of the President are made public

Dzisiaj, gdy poseł do PE łamie postanowienia Kodeksu Postępowania, decyzję w sprawie zastosowania wobec niego sankcji podejmuje Przewodniczący Parlamentu. W dotychczasowej praktyce nigdy nie zdarzyło się, żeby Przewodniczący postanowił o zastosowaniu takich sankcji, nawet w sytuacji gdy zalecenie takie wydawała Komisja Etyczna PE. W związku z tym w sprawozdaniu zaproponowano, by w takiej sytuacji – gdy przewodniczący odmawia zastosowania sankcji – istniał obowiązek opublikowania stanowiska Komisji Etycznej, jak również samego Przewodniczącego. EPL proponuje skreślenie wprowadzenia tego obowiązku, co oznacza w praktyce, że posłowie naruszający zapisy Kodeksuw dalszym ciągu nie muszą obawiać się żadnych sankcji ze strony PE czy też potępienia przez opinię publiczną.

4. Obowiązek publikowania dokładnych wynagrodzeń uzyskiwanych przez posłów z działalności pozaparlamentarnej.

COMP XXXVIII – Paragraph 20
Believes that Members should declare any remunerations earn as employees or self-employed persons, from outside activity in parallel to their office as Members of the European Parliament and therefore should be obliged to report in their declaration of financial interests their incomes with precise amounts without any upper ceiling;

Obecne regulacje wymagają od posłów do PE deklarowania wszelkich dochodów uzyskiwanych poza Parlamentem, jednakże bez obowiązku podawania dokładnych kwot. Prowadzi to do sytuacji – w wypadku kwot powyżej 10 000 EUR – w których nie wiadomo czy  dany poseł otrzymuje z danego źródła wynagrodzenie w kwocie 10 001 EUR czy też kilka milionów EUR. W sprawozdaniu proponuje się wprowadzenie obowiązku informowania o dokładnych sumach, które zarabia dany poseł poza Parlamentem. EPL wnosi o skreślenie tego obowiązku.

5. Przejrzystość działalności lobbingowej dot. TTIP.

COMP LXI – Paragraph 38
Stresses that, as pointed out by the European Court of Justice (ECJ), imperatives for transparency derive from the democratic nature of governance within the EU, …; calls on Commission to implement the recommendations of the European Ombudsman of July 2014 with particular regard to access to documents for all negotiations and on publishing meeting agendas and record of meetings hold with individuals and organisations falling within the remit of the Transparency Register; calls on Commission to inform Parliament and public about draft agendas of negotiation round prior to the negotiations, final agendas and reports after negotiations;

Od grudnia 2014 r. najwyżsi urzędnicy Komisji Europejskiej (czytaj więcej) mogą spotykać się wyłącznie z zarejestrowanymi lobbystami i muszą informować na stronach internetowych KE o wszystkich takich spotkaniach. Wymóg ten nie obejmuje jednak choćby najważniejszych negocjatorów umowy TTIP. W sprawozdaniu zaproponowano rozszerzenie wspomnianych obowiązków także na nich, z czym jednak nie zgadza się EPL.

6. Publikowanie przez posłów informacji o spotkaniach z lobbystami.

COMP VII – Paragraph 1f Requests its Bureau to invite its General Secretary to create necessary facilities on Parliament’s online profiles of Members to enable them to publish their meetings with interest representatives; encourages Members to voluntarily publish information about their meetings with stakeholders, as is the practice of the Commission;

Sprawozdanie proponuje – na wzór rozwiązania przyjętego w KE – by również posłowie do PE publikowali informacje o odbywanych spotkaniach lobbingowych. Mimo tego, że propozycja zawiera jedynie zachętę do dobrowolnego publikowania tych informacji to S&D wniosło o skreślenie tego kompromisowego zapisu. Co ciekawe już dzisiaj wielu posłów należących do S&D informacje takie publikuje.

Jak widać wszystkie zmiany proponowane przez EPL oraz S&D zmierzają do faktycznego osłabienia znaczenia sprawozdania Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE, co w praktyce przede wszystkim ograniczy nasze obywatelskie prawo do kontrolowania tego, w jaki sposób w naszym imieniu jest tworzone prawo w Brukseli i Strasburgu.

Odroczenie głosowania w sprawie większej przejrzystości lobbingu i ostrzejszych zasad uczciwości jest straconą szansą na odbudowanie zaufania obywateli do instytucji UE. Europejska Partia Ludowa mówi, że szuka szerszego kompromisu, a jednocześnie chce usunąć cały rzeczywisty postęp, taki jak przejrzystość lobbingu, zakaz pozaparlamentarnej pracy posłów na rzecz lobbystów czy też skuteczne sankcje w sytuacji konfliktu interesów.

Sven Giegold

Opóźnienie terminu głosowania i jego skutki

Jak wspominamy we wstępie odrębne głosowania nad poprawkami kompromisowymi to nie jedyne problemy jakie pojawiają się w procesie przyjmowania sprawozdania Rozliczalność, przejrzystość i rzetelność w instytucjach UE. Jak już dwukrotnie informowaliśmy termin głosowania nad sprawozdaniem jest cały czas zmieniany i w dalszym ciągu nie możemy być pewni żadnej jego daty. Również w tym wypadku jest to spowodowane zachowaniem posłów EPL, którym najprawdopodobniej zależy na tym, żeby sprawozdanie (niezależnie od jego treści) zostało przyjęte dopiero po sprawozdaniu posła Richarda Corbetta w sprawie ogólnego przeglądu Regulaminu Parlamentu, które będzie dalej procedowane na posiedzeniu Komisji Spraw Konstytucyjnych 26 września, a także po ogłoszeniu przez Komisję Europejską propozycji nowego międzyinstytucjonalnego porozumienia dot. Rejestru Przejrzystości, które powinno zostać opublikowane 28 września.

Głosowanie nad sprawozdaniem Svena Giegolda dopiero po tych datach może doprowadzić do sytuacji, w której straci ono na znaczeniu. Rozwiązania proponowane w sprawozdaniu odnoszą się bowiem zarówno do Regulaminu PE, jak również do Rejestru Przejrzystości, aczkolwiek ich wprost nie reformują. Dlatego też właściwym byłoby uwzględnienie tych propozycji w dwóch wspomnianych wyżej dokumentach. Jeżeli się to nie stanie może to oznaczać, że znaczna ich część nie wejdzie w życie w najbliższym czasie.

Komisja Europejska pod koniec września zaproponuje aktualizację porozumienia międzyinstytucjonalnego w sprawie Rejestru Przejrzystości. Mój raport miał stanowić wkład Parlamentu Europejskiego w jaki sposób posłowi mogą zwiększyć przejrzystość. Wszyscy kluczowi członkowie parlamentu powinni przyłączyć się do Komisji w praktyce spotykania się wyłącznie z zarejestrowanymi lobbystami, a także publikowania informacji o tych spotkaniach. Ze względu na opóźnienia ze strony EPL, Komisja będzie iść do przodu, a Parlament zostanie w miejscu. Blokada zastosowana przez EPL zagraża reputacji Parlamentu. Liberałowie i kierownictwo socjaldemokratów przyczyniają się do tego zagrożenia poprzez wspieranie blokady.

Sven Giegold

Co mogę zrobić?

Tymczasem tysiące obywateli napisało do członków Komisji Spraw Konstytucyjnych, żądając od nich głosowania za większą przejrzystością i uczciwością.

Sven Giegold

Już dzisiaj wyślij email do posłów zasiadających w Komisji Spraw Konstytucyjnych Parlamentu Europejskiego (AFCO) i zażądaj od nich głosowania za kompromisową treścią sprawozdania. W przeciwnym bowiem wypadku sprawozdanie pozostanie pustą deklaracją, pełną pięknych słów, z których jednak nic nie będzie dla nas, jako obywateli mających prawo i obowiązek patrzenia na ręce władzy, wynikało.

List, przygotowany przez koalicję ALTER-EU (której Fundacja Frank Bold jest członkiem), wraz z Democracy International oraz Transparency International EU, można – również w języku polskim – znaleźć tutaj. Na tej samej stronie można również wskazać, do których posłów list chcemy zaadresować i wysłać go, korzystając z gotowego formularza. Zachęcamy przede wszystkim do wysłania listu do polskich posłów, będących członkami EPL: Danuta Hübner (danuta.huebner@europarl.europa.eu), która jednocześnie jest przewodniczącą AFCO oraz Jacek Saryusz-Wolski (jacek.saryusz-wolski@europarl.europa.eu), który jest wiceprzewodniczącym EPL.

Publikacja współfinansowana ze środków projektu Lobbying transparency in Poland, finansowanego ze środków Open Society Initiative for Europe jako część działań Fundacji Open Society