Jako rodzaj wpływania na prominentów władzy działalność ta może być zalegalizowana bądź nieoficjalna. Nie wszystkie państwa demokratyczne posiadają ustawy regulujące zasady uprawiania lobbingu w swoich parlamentach. W Polsce lobbing jest działalnością zalegalizowaną prawnie. Od 2006 r. obowiązuje ustawa o działalności lobbingowej, zgodnie z którą przedstawiciele grup nacisku mają obowiązek zarejestrowania swojej pracy w Sejmie, aby móc uczestniczyć w pracach parlamentu i wywierać wpływ na kształt prawa.

Zakończył się szósty rok obowiązywania ustawy lobbingowej. Serwis MamPrawoWiedziec.pl postanowił sprawdzić, jak w tym okresie zmieniała się liczba i aktywność lobbystów w polskim Sejmie, a także rodzaj podejmowanych przez nich spraw. W tym celu przeanalizowaliśmy 7 raportów Kancelarii Sejmu dotyczących działalności lobbingowej od 2006 do 2012 roku. Przyjrzeliśmy się również otoczeniu lobbystów – ich powiązaniom biznesowym i branżowym, korzystając z danych dostępnych w Krajowym Rejestrze Sądowym online.

Dane liczbowe o polskich lobbystach

Dostępny na stronie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji rejestr wszystkich podmiotów wykonujących zawodową działalność lobbingową, prowadzony od dnia wejścia w życie ustawy, zawiera 278 pozycji. Liczba działających w polskim Sejmie lobbystów nieznacznie zwiększa się z roku na rok, ale wciąż jest dużo niższa niż w Niemczech czy Wielkiej Brytanii. W roku 2012 w Polsce zarejestrowano 30 podmiotów prowadzących działalność lobbingową. W Bundestagu w 2012 roku lobbowało 2125 podmiotów (lista), z kolei w Wielkiej Brytanii kilkaset firm lobbingowych świadczy swoje usługi ok. 1600 podmiotom (lista).

W ramach swojej działalności lobbyści mają prawo uczestniczenia w pracach komisji sejmowych i zgłaszać uwagi bądź poprawki do projektowanych ustaw. W latach 2008-2012 zarejestrowani lobbyści uczestniczyli w średnio 35 posiedzeniach komisji, a głos zabrali na co 10 posiedzeniu. Oznacza to, że udział w posiedzeniach komisji jest dla lobbystów raczej okazją do przysłuchiwania się debacie nad interesującymi ich projektami niż do zgłaszania własnych konkretnych propozycji zmian.

Tylko niewielka część lobbystów – 15 podmiotów w ciągu całego okresu od wejścia w życie ustawy– uczestniczyło w posiedzeniach komisji sejmowych. Spośród tej grupy, 8 podmiotów to firmy konsultingowe, regularnie trudniące się reprezentowaniem interesów swoich zleceniodawców w parlamencie.

Lobbingiem zajmują się głównie agencje konsultingowe. Od 2006 roku wyłoniła się grupa kilku firm świadczących profesjonalne usługi lobbystyczne w wybranych obszarach prawa, gospodarki i innych spraw publicznych. Pracownicy tych firm lobbują zarówno w interesie sektora prywatnego, jak i pozarządowego (dla tego drugiego jednak znacznie rzadziej). Do największych i zarazem najbardziej aktywnych zaliczają się: ViewPoint Group; Central European Consulting; Pracownia; Multi Communications. Usługi lobbystyczne świadczą także takie giganty konsultingowe jak Deloitte czy Ernst & Young oraz niewielkie firmy prywatne jak: Medien Service czy S. Konsulting Maciej Stryjecki.

W jakich sprawach lobbują?

Z oficjalnych danych Kancelarii Sejmu wynika, że polscy lobbyści wykazują zainteresowanie kilkoma głównymi obszarami polityki, takimi jak: ochrona zdrowia (ustawy refundacyjne, przeciwdziałanie epidemiom, organizacja służby zdrowia), ochrona środowiska (w szczególności pakietem klimatycznym i innymi dyrektywami unijnymi), finansami publicznymi (zmianami w prawie podatkowym oraz procesami prywatyzacyjnymi), bezpieczeństwem energetycznym (prywatyzacją sektora elektroenergetycznego, prawem atomowym oraz konsekwencjami wdrożenia pakietu klimatycznego), gospodarką, wdrażaniem innowacji i nowoczesnych technologii oraz infrastrukturą. Tymi tematami zajmują się stale, w zasadzie każdego roku od wejścia w życie ustawy lobbingowej odnotowana była obecność lobbysty na posiedzeniach komisji, omawiających projekty związane z tymi zagadnieniami. W szczególności dotyczy to 5 obszarów najczęściej będących przedmiotem działalności lobbingowej: opieki zdrowotnej, ustaw z zakresu ochrony środowiska, regulacji gospodarczych, finansów publicznych, w tym prawa podatkowego oraz energetyki.

Oprócz tych 5 głównych obszarów zainteresowań polskich lobbystów, można również zauważyć ich wzmożoną aktywność podczas dyskusji nad niektórymi projektami ustaw. Działania lobbingowe można było zauważyć szczególnie przy okazji zmian w takich ustawach jak: ustawa hazardowa, ustawy związane z ograniczaniem biurokracji w Polsce (działalność Komisji Nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo”), prawo o zgromadzeniach, ustawy regulujące rynek GMO w Polsce czy ustawa o działalności lobbingowej. 

Wyk. 1. Obszary zainteresowań lobbystów w Sejmie.

        Źródło: sejm.gov.pl

Wykres uwzględnia udział lobbystów na nie mniej niż 5 posiedzeniach komisji, poruszających zagadnienie z wybranego obszaru. Na wykresie zostały uwzględnione dane z lat 2007-2012.

Dla kogo lobbują?

Wśród podmiotów, na rzecz których jest prowadzony lobbing, znajdują się zarówno korporacje takie jak Michelin czy Kraft Foods, jak i zrzeszenia podmiotów gospodarczych czy organizacje pozarządowe. 

W przypadku ustaw związanych z ochroną zdrowia, prawem gospodarczym czy podatkowym, zleceniodawcami lobbystów są przeważnie duże koncerny, korporacje lub zrzeszenia spółek i firm prywatnych. Michelin Polska, HJ Heinz Polska, Kraft Foods Polska, AccelorMittal Poland, Polski Koncern Naftowy Orlen korzystały z usług Ernst&Young przy okazji projektu zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług w 2012. Zrzeszenie firm farmaceutycznych Infarma było reprezentowane przez firmę ViewPoint Group podczas wprowadzania zmian w ustawach dotyczących ochrony zdrowia, nad którymi toczyła się w Sejmie debata w latach 2011-2012. Firmy bukmacherskie wynajęły lobbystę w 2009 roku, kiedy nowelizowano ustawę o grach hazardowych. 

Lobbyści reprezentują interes nie tylko korporacji, ale także organizacji pozarządowych. W tym wypadku rzadziej są oni przedstawicielami agencji doradczych, często są to po prostu osoby powiązane z organizacją, na rzecz której lobbują, lub niezależni eksperci. Reprezentowane przez tych lobbystów organizacje broniły takich interesów jak: sprzeciw wobec legalizacji GMO w Polsce (lobbysta Paweł Połanecki na rzecz Koalicji Polska Wolna od GMO), legalizacja narkotyków miękkich (na rzecz Stowarzyszenie Wolne Konopie) czy pilnowanie ustaw regulujących prawo telekomunikacyjne (Fundacja OPOR w interesie własnym oraz radioamatorów).

W ciągu niemal całego okresu funkcjonowania legalnego lobbingu w Sejmie, przedstawiciele tego zawodu wielokrotnie wnioskowali o rozszerzenie swoich praw i nowelizację ustawy o działalności lobbingowej. Ich głównym postulatem było umożliwienie lobbystom uczestnictwa w pracach podkomisji sejmowych (w myśl obecnej ustawy mogą oni uczestniczyć jedynie w pracach komisji i w wysłuchaniach publicznych). Wnioski lobbystów nie odniosły do tej pory sukcesu i nowelizacja stoi wciąż pod znakiem zapytania.

Podmioty prowadzące regularną zawodową działalność w Sejmie

Wśród najczęściej uczestniczących w pracach Sejmu firm największą uwagę zwracają spółki: ViewPoint Group; Multi Communications, Central European Consulting oraz rzadziej lobbujące, za to w istotnych sprawach kancelarie: CMS Cameron McKenna i spółka Domański Zakrzewski Palinka.

Zdrowie, obronność … – interesy spółki ViewPoint Group

Polityka zdrowotna jest obszarem zainteresowań kilku zawodowych lobbystów w Sejmie, jednak najwięcej uwagi poświęca jej spółka ViewPoint Group. Lobbing prowadzą dla takich podmiotów jak Medicover czy Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA. Interes lobbysty w tym obszarze reprezentuje najczęściej Anna Kadzikiewicz. Obserwuje ona ustawy dotyczące: refundacji leków, ratownictwa medycznego, chorób zakaźnych, programów profilaktycznych czy finansowania świadczeń opieki zdrowotnej, czyli wszystkie kluczowe ustawy z zakresu opieki zdrowotnej, wpływające na interesy rozmaitych koncernów medycznych. 

Od niedawna agencja konsultingowa ViewPoint Group interesuje się również polityką obronną. W 2012 roku przedstawiciel firmy był obecny na 3 posiedzeniach Komisji Obrony Narodowej, m.in. omawiających prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 780). Spółka oficjalnie nie lobbuje w tej sprawie. Zainteresowanie polityką obronną wiąże się z nową działalnością wspólników ViewPoint Group Piotra Małeckiego i Macieja Sankowskiego. W lipcu 2012 r. założyli spółkę Defence24, która prowadzi portal o tematyce wojskowej i geopolitycznej (Defence24.pl).

We wnioskach o wydanie lobbystom okresowych kart wstępu do Sejmu ViewPoint Group jako przedmiot swojej działalności lobbingowej deklaruje też kwestie związane z gospodarką odpadami.  Zainteresowania spółki nie są nowe – zajmowała się tym tematem już w 2008 roku. W 2007 i 2008 roku Piotr Małecki (od 2008 też wspólnik ViewPoint), zasiadał w radzie nadzorczej spółki Synergis Electrorecykling, zajmującej się utylizowaniem elektrośmieci, gospodarowaniem odpadami i oczyszczaniem. Przedstawiciele ViewPoint wzięli wówczas udział w 6 posiedzeniach komisji: Gospodarki, Infrastruktury, do spraw Europejskich oraz Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, omawiających ustawy i rozporządzenia powiązane z gospodarką odpadami. 

Central European Consulting – spółka jednego z najbardziej znanych polskich lobbystów

Agencja konsultingowa Central European Consulting (lub CEC Government Relations – pod ta nazwią występuje na arenie międzynarodowej) jest spółką założoną przez Marka Matraszka, obywatela Zjednoczonego Królestwa, który od początku lat 90. prowadzi działalność biznesową w Polsce. O jego działalności zrobiło się głośno, kiedy klient agencji, firma Lockheed Martin, producent sprzętu obronnego, w 2002 roku podpisał z rządem polskim kontrakt na dostarczenie samolotów F-16 (Wprost, TVP.Info). 

W latach funkcjonowania ustawy o działalności lobbingowej w 2009 roku agencja Central European Consulting lobbowała w interesie koncerny GTech przy okazji nowelizowania ustawy hazardowej oraz w sprawie ustawy o bateriach i akumulatorach dla spółki REBA Organizacja Odzysku S.A.

Lobbing w interesie koncernów tytoniowych

Multi Communications jest agencją PR. Lobbing jest jednym z rodzajów działalności, których się podejmuje. W roku 2010 agencja w osobie Tomasza Zapalskiego, intensywnie lobbowała w obszarze zdrowia publicznego i prawa podatkowego. Przedmiotem zainteresowania Zapalskiego podczas posiedzeń komisji była polityka państwa wobec wyrobów tytoniowych. Klientem Multi Communications był wielki koncern tytoniowy Imperial Tobacco Polska. Tomasz Zapalski wziął udział w 2 posiedzeniach Komisji Zdrowia, na których poruszano projekt nowelizacji tej ustawy. Jednym z projektowanych zapisów miał być zakaz sprzedaży wyrobów tytoniowych przez Internet, co w zamierzeniu ustawodawców miałoby uniemożliwić małoletnim nabywanie papierosów i tytoniu kolekcjonerskiego drogą zakupów elektronicznych. Ostatecznie jednak nie wszedł on w życie.

Zapalski nie zabrał głosu w dyskusjach uczestników Komisji Zdrowia (1 i 2). Zrobił to jednak drugi zawodowy lobbysta, biorący udział w obradach, Andrzej Lewandowski lobbujący dla Japan Tobacco International Polska. Bronił on interesu swojego zleceniodawcy zwracając uwagę na utrzymanie zapisu zezwalającego na sprzedaż wyrobów tytoniowych w wolnym dostępie w sklepach wolnocłowych. Zapis ten został utrzymany.

Kancelarie lobbują

Ciekawe powiązania można również dostrzec wśród dwóch spółek-kancelarii – Dariusza Greszty CMS Cameron McKenna oraz Domański Zakrzewski Palinka Spółka Komandytowa. Pierwsza lobbowała na rzecz firm bukmacherskich podczas wprowadzania zmian w ustawie hazardowej w 2009. Z kolei druga interesowała się ustawą regulującą stosunki z Serbią. Przedstawiciele obu kancelarii nie są częstymi uczestnikami komisji, ale wyjątkowo duża liczba powiązań wspólników obu spółek wskazuje na szeroki zakres możliwości w branży lobbingowej.

Dariusz Greszta, obecnie udziałowiec kancelarii CMS Cameron McKenna, pracował również w spółkach: firmie pożyczkowej Meritum Polska oraz Axtone Polska, zajmującej się nowoczesnymi technologiami w przemyśle kolejowym. Jego powiązania sięgają także przemysłu spożywczego – był członkiem rady nadzorczej Mazowieckiej Fabryki Drożdży w Józefowie.

Z kolei Kancelaria Domański Zakrzewski Palinka była wspólnikiem w spółce Baltic Gas, która jest istotnym kontrahentem w branży energetycznej. Sieć powiązań tej kancelarii nie ogranicza sie do Baltic Gas – obejmuje takie branże jak: rolnictwo i przemysł spożywczy, doradztwo finansowo-podatkowe, przemysł farmaceutyczny, nieruchomości.

Działalność niezarejestrowanych lobbystów

Zarejestrowany lobbing jest działalnością przejrzystą. Możliwe jest zarówno sprawdzenie, jaki jest cel pracy lobbystów w Sejmie, jak i czyj interes reprezentują. Jednak nie wszystkie podmioty, które można zaliczyć do grup nacisku, rejestrują się w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji jako zawodowi lobbyści. Należą do nich związki zawodowe, organizacje pozarządowe i przedstawiciele rozmaitych grup interesów. Część z nich uczestniczy w posiedzeniach komisji i poprzez nieformalne kontakty z parlamentarzystami próbuje wpływać na zmiany w przepisach. Ich działalność nie jest jednak łatwa do prześledzenia, a informacja o tego typu działaczach nie jest opracowywana i udostępniana na stronie Sejmu. 

Źródła:
sejm.gov.pl
lexisnexis.pl - serwis prawniczy